CLB văn nghệ giới thiệu: nhà thơ Phan Nhiên Hạo, chủ biên trang web litviet

Phan Nhiên Hạo sinh năm 1967 tại Kon tum, Việt Nam. Anh tốt nghiệp cử nhân Văn chương, Đại Học Sư Phạm, TP Hồ Chí Minh, 1989; Cử nhân Văn chương Anh-Mỹ, Đại học California Los Angeles,1998; Cao học Thư Viện-Thông tin, University of California, Los Angeles, 2000; Cao học Nhân Loại Học (Đông Nam À), University of Northern Illinois (2010). Sống ở Hoa Kỳ từ năm 1991. Hiện anh làm việc tại thư viện Northern Illinois University và là chủ biên trang litviet, một trang web văn chương độc lập về tư tưởng và nghệ thuật.

*   
Thơ Phan Nhiên Hạo không dễ đọc. Những người vốn quen đọc thơ có vần điệu sẽ rất khó cảm nhận được vẻ đẹp tư duy và hình tượng trùng điệp trong thơ Phan Nhiên Hạo. Những người vốn chỉ quen với vần Kiều lục bát, mối tình Xuân Diệu "yêu là chết" sẽ không chịu nổi những câu thơ thẳng băng, sắc lạnh như dao mổ của Phan Nhiên Hạo.

Mình không đủ khả năng để bình luận về thơ Phan Nhiên Hạo. Mình chỉ đọc thơ Hạo theo cách của mình. Đôi lúc thấy sốc, vì một sự thật bị mổ xẻ tanh banh. Đôi lúc thấy ngậm ngùi vì nhận ra một mảnh đời thân thuộc. Đôi lúc ngỡ ngàng vì ngôn từ trào lộng. Đọc thơ Phan Nhiên Hạo không chỉ để thưởng thức, đôi lúc còn để bị hành hình.

"Tôi không thích việc vứt thức ăn cho chim bồ câu ở quảng trường
Chúng không làm gì ngoài việc mổ mổ và đạp mái
Những nhà quý tộc thời xưa làm tình thế nào, có giống bồ câu không?"

Chuyên mục Tình Nghệ Sĩ tuần này giới thiệu với các bạn một bài thơ của Phan Nhiên Hạo đã đăng trên Talawas và tác giả cho phép VTB Blog đăng lại. Bài thơ của một người lưu vong viết cho một thế hệ lưu vong.

Bạn hãy đọc qua lần thứ nhất, để ngôn từ "Thời đại ngoại vi" cuốn bạn đi, ào ạt trùng trùng như sóng ra khơi. Và, bạn đọc lại lần thứ nhì, chậm rãi, thật chậm, tìm chính bản thân bạn qua hình ảnh con người lưu vong:

"chúng ta ăn mặc chải chuốt nhưng đứng ngồi lố nhố
thói quen những con còng châu thổ"

Bạn sẽ thích thú, vì gã lưu vong kia cũng có cùng khó khăn với bạn:

"chúng ta học ngôn ngữ mới
và nói về nó bằng ngôn ngữ cũ
phát âm thật khó khăn
như người nửa lưỡi
thường bị tảng lờ"

Bạn sẽ ngậm ngùi, vì gã lưu vong mang chính nỗi cô đơn của bạn. Trong đêm vắng, nhấp một ngụm bia:

"ngoài trời tuyết rơi
chúng ta ngồi những đêm cô độc"

Chúng ta rồi sẽ không được chết nơi mình sanh ra, nhưng chúng ta "chết vào buổi chiều có cánh" và "bay về một xứ sở đã xa".

Trân trọng giới thiệu với các bạn, một tuyệt tác lưu vong của Phan Nhiên Hạo:


Thời đại ngoại vi
            *
 
Hoang mang và phấn khích
chúng ta đặt chân lên đất lạ
không khí lạ, nhà cửa lạ, tiếng nói lạ,
cầu tiêu lạ, người ta lạ,
mình là người lạ
làm thế nào để tái tạo
một thế giới đã mòn
ở trục khô dầu rên rỉ

chúng ta ăn mặc chải chuốt nhưng đứng ngồi lố nhố
thói quen những con còng châu thổ
hút bụi suốt đêm trong toà nhà chọc trời
biển Seattle ngoài kia đen, lạnh cóng
ở California đứng máy suốt ngày tay chân rời rã
dây chuyền chạy quá nhanh, chúng ta đến từ xứ sở chậm
trái tim người di cư lỗi nhịp
trong sương mù San Francisco đợi xe bus
chúng ta lo sợ một lần nữa bị bỏ quên
ở Arkansa mùa đông hai mươi lăm độ dưới không
chúng ta cắt thịt bò trong những nhà máy lạnh
đôi khi cắt luôn ngón tay đeo nhẫn cưới
trên những tàu đánh cá Alaska
chúng ta ngủ vật vờ như sứa sau mười sáu giờ làm việc
trở về đất liền tiêu một phần ba tiền kiếm được
vào nhà thổ Đại Hàn
một phần ba gởi về gia đình ở Việt Nam
một phần ba trả tiền thuê phòng và mua thuốc lá
chúng ta, những người hút thuốc lá
vô địch Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ

chúng ta học ngôn ngữ mới
và nói về nó bằng ngôn ngữ cũ
phát âm thật khó khăn
như người nửa lưỡi
thường bị tảng lờ
tuy vậy, không ai bịt miệng mình
bằng băng keo, băng rôn, băng đạn, băng đảng, băng vệ sinh
chúng ta học lắng nghe
trong lặng im nước mắt
chiều kẹt xe freeway, CD lậu, ai hát:
“Bonjour, Vietnam”

đây là nơi chúng ta thấy thế giới lần đầu
những đất nước khác nhau, những sa mạc khác nhau, những cánh rừng khác nhau, những thành phố khác nhau, những nông trại khác nhau, những mái nhà khác nhau, những áo quần khác nhau, những thức ăn khác nhau, những ngôi mộ khác nhau, những con đường dẫn đến các mục đích khác nhau, thờ phượng linh thiêng hay giễu cợt,
những âm mao khác màu

chúng ta những thuyền nhân, cựu sĩ quan, vợ goá, con mồ côi
bị săn đuổi trên quê hương, đẩy vào bụi rậm
hãm hiếp nhân quyền và chửa hoang ký ức
nơi đất cũ chúng ta không có lợi tức nào ngoài bán máu
nơi đất mới tài sản duy nhất của chúng ta là hy vọng
chúng ta trải qua nhiều giờ khắc suy nghĩ về số phận
vặn đồng hồ báo thức, nhìn ngắm bức ảnh cũ, rồi đi ngủ
bao giờ cũng nhét cuốn từ điển dưới gối
phòng trường hợp gặp người lạ trong giấc mơ

lao lực lao lực lao lực
nhưng chúng ta cũng có những giờ phút ngơi nghỉ dịu dàng
dưới vòm lá tháng Tư khu vườn đầy tiếng chim không bị săn đuổi
đồng cỏ tận chân trời
xa lộ tự do
chúng ta lái xe qua đại lục mênh mông
bay đến những thành phố Á, Âu dần trở nên quen thuộc
hơn Bạc Liêu, Châu Đốc,
hơn Thanh Hoá, Ninh Bình,
hơn Hà Nội một nghìn năm xa cách

nhìn con cái mình lớn lên
chúng ta bồi hồi tương lai giống Tiên Rồng khỏe mạnh
nở trứng ở xứ người
và ngậm ngùi một quê hương đã mất
những con đường đã mất, xe đạp xanh đã mất
mùa hè hoa phượng đỏ Kontum đã mất
sông đã mất rồi biển sẽ mất
xứ sở này không phải thiên đường
đây chỉ là nơi con người không
hối
tiếc
đã
sinh
ra

ngoài trời tuyết rơi
chúng ta ngồi những đêm cô độc
rì rầm ngoài kia xe cứ cỡi lên đường
ngày mai đến qua nhanh
công lý bắt đầu bạc tóc
lịch sử không chạy, lịch sử không đi, lịch sử lết lê què quặt
chúng ta muốn lịch sử tiến lên, động tình, sinh sản
nhưng lòng người bại liệt, ý chí khô nước nhờn
Viagra nè cố lên cố lên
Việt Nam ơi

chúng ta ở đây bình nhật, bình thường
nhưng không phải lúc nào cũng bình yên
áo lính sờn cũ (mua chợ trời Mỹ)
người đàn ông làm vài ngụm rượu từ chiếc bình toong thời chiến
ngồi hàng giờ nhìn những đám mây
không kịp về phương Đông trước khi ngày tắt nắng
ông từng bị giam trong lòng đất
khẩu phần mỗi ngày một trăm hai mươi bảy hạt ngô
bao giờ cũng dành một hạt
dùng đếm thời gian
thời gian bóng tối
có mùi trứng ung
con người là sinh vật duy nhất biết cách giữ ký ức không vữa nát

sinh ra để sống dưới mặt trời
đôi khi chúng ta bị lùa vào ô nhục
bởi lũ đồng cô bóng cậu mang vũ khí
cơn điên tập thể này phải mấy mươi năm nữa mới thăng

áo choàng dài, mùa đông Illinois đằng đẵng
đây là nơi chúng ta sẽ yên nghỉ sau cùng
trong nghĩa trang tuyết trắng
cạnh bạn bè khác tộc
(chúng ta học từ họ lòng yêu đời, sự trầm tĩnh trước cái chết)
nơi đây không cần kẻ khóc mướn
bọn ăn thịt thây ma đã bị nha sĩ bẻ răng

chúng ta đến xứ sở này xa lạ
ra đi chưa hết lạ
nhưng không bao giờ thôi yêu mến
mặt hồ đại lượng
căn nhà chở che hạnh phúc
lối mòn nhỏ ven rừng con ta bước tiên khởi tự do
đây là nói chúng ta hàn gắn mình
như thợ giày khâu vết thương há miệng
sau đường dài ngập máu
sau đường dài ngập phân
sau chợ chiều cân xác chết chiến tranh
một triệu tiếng chuông không mua hết oan hồn
đây là nơi chúng ta sống đàng hoàng
và chết vào buổi chiều có cánh
bay về một xứ sở đã xa

địa lý của chúng ta ở giữa những kinh tuyến của u hoài và triển vọng
lịch sử của chúng ta như mặt trống
đau đớn và âm vang
không bao giờ im lặng
không bao giờ sơn phết
không bao giờ lãng quên.

March-July 2007

*
Lưu ý của BBT: Những cụm từ nổi màu xanh chứa link liên kết. Bạn nhấp chuột (bên trái) vào cụm từ đấy để chuyển đến trang thông tin.